Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ - IBS - Irritable bowel syndrome) είναι μία χρόνια διαταραχή του εντέρου που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου. Στη Δύση πλήττει περίπου το 10-15% του πληθυσμού, συνήθως αφορά άτομα <50 ετών και κυρίως τις γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από κοιλιακό πόνο, φούσκωμα, αέρια, ερυγές, διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή και εναλλαγή αυτών.
Αιτίες
Οι αιτίες δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως παρά τις εντατικές έρευνες που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, τα συμπτώματα που εκδηλώνονται έχουν συσχετιστεί με διαταραχή στη νεύρωση του στομάχους, με λοιμώξεις του γαστρεντερικού που ενδεχομένως υποκινούν μηχανισμούς που οδηγούν σε διαταραχές της κινητικότητας και κοιλιακό πόνο και με δυσανεξία σε διάφορες τροφές.
Διαιτητική αντιμετώπιση
Στο ΣΕΕ πρέπει να συνεκτιμηθεί το ιατρικό ιστορικό, το οικογενειακό και κοινωνικό ιστορικό, η χρήση φαρμάκων, τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, το προφίλ των συμπτωμάτων, οι διατροφικές συνήθειες, αλλά και τυχόν προηγούμενοι διαιτητικοί περιορισμοί πριν από οποιαδήποτε παρέμβαση.
Ως αρχική προσέγγιση συνιστάται αλλαγή του τρόπου ζωής με τροποποίηση της δίαιτας και της άσκησης.
Επιπρόσθετα, το ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων αποτελεί χρήσιμο εργαλείο ώστε ο ασθενής σε συνεργασία με τον διαιτολόγο να εντοπίζει τυχόν τρόφιμα που προξενούν τα συμπτώματα του συνδρόμου και χρήζουν περαιτέρω εξέτασης.
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες συστάσεις του Βρετανικού Συλλόγου Διαιτολόγων οι βασικές οδηγίες για όλους τους τύπους ΣΕΕ περιλαμβάνουν:
Αποφυγή μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ (γενικότερες συστάσεις για όσους συνηθίζουν να καταναλώνουν αλκοόλ: 1-2 μονάδες για γυναίκες και 2-3 μονάδες/ημέρα για άνδρες).
Σε περίπτωση αυξημένης κατανάλωσης καφεΐνης, δοκιμαστικός περιορισμός-επανένταξη εάν επί απουσίας βελτίωσης.
Δοκιμαστικός περιορισμός καψαϊκίνης και άλλων καρυκευμάτων.
Τακτικά γεύματα και καλές διαιτητικές πρακτικές, όπως: αρκετό χρόνο για το γεύμα, καλή μάσηση της τροφής, αποφυγή λήψης φαγητού αργά τη νύχτα και ενθάρρυνση για ποικιλία τροφίμων ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής και ισορροπημένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών.
Επί δυσκοιλιότητας πρέπει να ενθαρρύνεται η αύξηση της κατανάλωσης μη σακχαρούχων υγρών και διαιτητικών ινών με καθαρτική δράση, επί διάρροιας ο περιορισμός γευμάτων υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, ενώ επί μετεωρισμού και κοιλιακής διάτασης μπορεί να ωφελήσουν ο περιορισμός πολύ λιπαρών γευμάτων, ανθρακούχων ροφημάτων, πολυολών και τροφίμων που γενικώς παράγουν αέρια (π.χ. ξερά φασόλια, ρεβίθια, φακές, λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο κ.ά.).
Δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs
Μία δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAPs (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols) περιλαμβάνει την αποφυγή φρουκτόζης, λακτόζης, πολυολών και φρουκτάνων που περιέχονται σε πολλές ομάδες τροφίμων και οι οποίες υφίστανται ταχεία ζύμωση από βακτήρια του παχέος εντέρου προκαλώντας σε αυξημένη παραγωγή αερίων, μετεωρισμό και κοιλιακή διάταση και εξαιτίας της αυξημένης ωσμωτικότητάς τους όταν παρουσιαστούν στο παχύ έντερο προκαλούν μεγάλη μετακίνηση νερού στον εντερικό αυλό αυξάνοντας τον όγκο του εντερικού περιεχομένου και ενισχύοντας έτσι την κινητικότητα του εντέρου.
Τόσο ο Βρετανικός Σύλλογος Διαιτολόγων όσο και το αμερικανικό Κολλέγιο Γαστρεντερολογίας έχουν αναγνωρίσει τη θέση μίας δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAPs στη διαχείριση του ΣΕΕ. Ωστόσο, επειδή οι διαιτητικοί περιορισμοί που επιβάλλει μία τέτοια δίαιτα είναι πολλοί, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται σε συνεργασία με ειδικευμένους διαιτολόγους με απώτερο σκοπό την σωστή εκπαίδευση και καθοδήγηση των ασθενών. Μετά από μια περίοδο περιορισμού των FODMAPs, οι ασθενείς ακολουθούν μια σταδιακή επανεισαγωγή των τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες. Με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζεται ο βαθμός ανοχής των ασθενών και διαμορφώνεται το διαιτολόγιο με σκοπό την εξασφάλιση όσο το δυνατόν καλύτερης θρεπτικής επάρκειας και ποικιλίας στη δίαιτα μακροπρόθεσμα.
Πηγές:
Lacy, B.E. and N.K. Patel, Rome Criteria and a Diagnostic Approach to Irritable Bowel Syndrome. J Clin Med, 2017. 6(11).
Arnold Wald, MD; Treatment of irritable bowel syndrome in adults; Up to date 2018 (www.uptodate.com); Literature review current through: May 2018. This topic last updated: Jan 15, 2018.
Camilleri, M. and A.C. Ford, Pharmacotherapy for Irritable Bowel Syndrome. J Clin Med, 2017. 6(11)
Cozma-Petrut, A., et al., Diet in irritable bowel syndrome: What to recommend, not what to forbid to patients! World J Gastroenterol, 2017. 23(21): p. 3771-3783
Ford, A.C., et al., American College of Gastroenterology Monograph on Management of Irritable Bowel Syndrome. Am J Gastroenterol, 2018. 113(Suppl 2): p. 1-18.